Blóðbankinn

Hvenær og til hvers vefjaflokkun

Vefjaflokkanir eru gerðar í tengslum við ígræðslu á nýrum og stofnfrumum. Nýraígræðslur úr lifandi gjöfum hófust á Íslandi síðla árs 2003 og hefur vefjaflokkunardeild Blóðbankans annast mikilvægar undirbúningsrannsóknir fyrir þessar aðgerðir. Stofnfrumuflutningar milli tveggja einstaklinga eru ekki gerðar á Íslandi en vefjaflokkunardeildin annast vefjaflokkun á sjúklingi og fjölskyldu hans og á grundvelli niðurstaðna vefjaflokkunar er ákvarðað hvort einhver fjölskyldumeðlimur undirgengst áframhaldandi rannsóknir.

Vefjaflokkanir eru einnig framkvæmdar sem hluti af sjúkdómsgreiningu ákveðinna sjúkdóma sem hafa sterka tengingu við ákveðnar gerðir vefjaflokka. Þekktast í því samhengi er sjúkdómurinn hryggikt sem hefur sterka tengingu við vefjaflokkinn B27.

Frá árinu 2004 hefur Blóðbankinn verið í samstarfi við Norsku beinmergsgjafaskrána. Það er skrá yfir vefjaflokkaða blóðgjafa sem hafa lýst sig tilbúna til að gefa stofnfrumur til óskyldra aðila. Þessir blóðgjafar eru vefjaflokkaðir og þær upplýsingar ásamt upplýsingum um blóðflokk, aldur og kyn eru hýstar í Norsku beinmergsgjafaskránni. Ef sjúklingur sem þarfnast stofnfrumuígræðslu reynist ekki eiga ættingja með sömu vefjaflokkun er gerð leit að vefjaflokkuðum stofnfrumugjafa.

Vefjaflokkunardeild Blóðbankans hefur tekið þátt í rannsóknum á sjúkdómum þar sem grunur er um að tengsl séu við ákveðna vefjaflokka.


Hvað er gert í Vefjaflokkunardeild Blóðbankans?

Vefjaflokkanir:
Í vefjaflokkunardeild Blóðbankans eru gerðar vefjaflokkanir á A, B og DR genasæti. Vefjaflokkanir eru gerðar með aðferðum sem byggjast á greiningu á erfðaefninu (DNA). DNA er einangrað og síðan eru ákveðin svæði erfðaefnisins mögnuð upp og þau síðan greind með sérhæfðri tækni og hugbúnaði.

Gen sem ákvarða vefjaflokka einstaklings, hafa mikinn breytileika. Það þýðir að til eru margar útgáfur af þeim sameindum sem ákvarða vefjaflokk. Tæknin sem notuð er við greiningu verður að geta greint með nokkurri vissu á milli þessara mismunandi sameinda. Því er um að ræða mjög sérhæfða og flókna tækni en Blóðbankinn býr yfir tækni sem er mjög framarlega á þessu sviði í heiminum.

HLA-krosspróf:
HLA-krosspróf eru gerð milli líffæragjafa og líffæraþega til að kanna hvort þeginn sé með mótefni gegn vefjaflokkum gjafans. Ef um mótefni er að ræða hafnar ónæmiskerfi þegans líffærinu strax. HLA-krosspróf eru gerð þannig að eitilfrumur gjafa eru einangraðar og sera sjúklings blandað saman við. Ef sértæk mótefni þega eru til staðar bindast þau frumum frá gjafa. Komplementi er bætt við og ef binding mótefnis og frumu hefur átt sér stað verður frumuháð komplement dráp og hægt er í smásjá að greina litarmun á dauðum og lifandi frumum.

HLA-mótefnaskimun:
Við HLA-mótefnaleit er kannað hvort mótefni greinast gegn þeim sameindum sem ákvarða vefjaflokk. Vegna þess að mikill fjöldi vefjaflokkasameinda er til, er oft erfitt að greina hvort og þá hvaða mótefni um er að ræða. Blóðbankinn hefur frá árinu 2006 yfir að ráða nýrri tækni sem getur með töluverðri næmni greint þessi mótefni.

Sjúklingar sem bíða eftir líffæraígræðslu eru skimaðir fyrir HLA mótefnum því ekki er æskilegt að mögulegir gjafar hafi sömu vefjaflokkasameindir á yfirborði sinna frumna og þegi er með mótefni gegn.

Á yfirborði blóðflaga eru vefjaflokkasameindir. Ónæmiskerfi sjúklinga sem hafa mótefni gegn þessum sameindum eyðileggur blóðflögur með sameindum sem þeir hafa mótefni gegn. Því getur verið nauðsynlegt að greina hvaða mótefni um er að ræða og velja blóðflögugjafa á grundvelli þeirra niðurstaðna.